شهریار؛ حلقه وصل شعر سنتی و معاصر

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری تحلیلی «بهشهر بیدار» در تقویم رسمی کشور، مناسبت‌های گوناگونی برای بزرگداشت ارزش‌های دینی، ملی و فرهنگی وجود دارد؛ از روز معلم گرفته تا روز دانشجو، روز پزشک و روزهای مرتبط با میراث فرهنگی.

با این حال، تا چندی پیش جای خالی روزی ویژه برای پاسداشت «شعر و ادب فارسی» به‌روشنی احساس می‌شد. این خلأ در حالی وجود داشت که شعر و ادب فارسی یکی از بنیادی‌ترین ارکان هویت ایرانیان است؛ گنجینه‌ای که نه‌تنها تاریخ و فرهنگ ما را شکل داده، بلکه در زندگی فردی و اجتماعی ما جاری است.

شعر فارسی از نخستین روزهای تولد، با لالایی‌های مادران در گوش نوزاد ایرانی زمزمه می‌شود و در طول زندگی، در جشن‌ها و آیین‌ها، در شادی‌ها و غم‌ها، در مراسم رسمی و غیررسمی، همواره همراه انسان ایرانی است.

حتی پس از مرگ نیز، اشعار فارسی بر سنگ مزار درگذشتگان حک می‌شود تا پیام جاودانه‌ای از ناپایداری دنیا و ارزش عمل صالح به رهگذران برساند. چنین جایگاهی نشان می‌دهد که شعر برای ایرانیان فقط یک قالب ادبی نیست، بلکه زبان مشترک احساس، اندیشه و فرهنگ است.

از سوی دیگر، نفوذ شعر و ادب فارسی محدود به جغرافیای ایران یا کشورهای فارسی‌زبان نیست. از شبه‌قاره هند گرفته تا آسیای میانه، از خاورمیانه تا اروپا، و حتی در دورترین نقاط جهان، دوستداران شعر فارسی حضور دارند.

زبان فارسی در شمار معدود زبان‌هایی است که توانسته در گستره‌ای فراتر از مرزهای ملی، با دل‌های مردم دیگر سرزمین‌ها ارتباط برقرار کند. بی‌دلیل نیست که از آن به‌عنوان «دومین زبان جهان اسلام» یاد کرده‌اند. با چنین پشتوانه و گستره‌ای، طبیعی بود که در تقویم ملی ایران روزی به نام شعر و ادب فارسی تثبیت شود.

اما چرا ۲۷ شهریور و چرا نام استاد شهریار؟ پاسخ روشن است. محمدحسین بهجت تبریزی، متخلص به «شهریار»، از برجسته‌ترین شاعران معاصر ایران است؛ شاعری که هم در زبان فارسی و هم در زبان ترکی آذری شاهکارهایی آفرید و شهرت و محبوبیتی بی‌نظیر به‌دست آورد.

انصافاً کدام شاعر معاصر همانند شهریار چنین گستره‌ای از شهرت و مقبولیت عام یافته است؟ اشعار او از قرآن کریم و آثار بزرگان ادب فارسی همچون فردوسی و حافظ الهام گرفته‌اند. شهریار، همانند حافظ، شعر را آیینه‌ای از قرآن می‌دانست.

شهریار در اشعارش عشق و ارادت به اهل‌بیت (ع) را با بیانی شیوا و ماندگار عرضه کرده است؛ کافی است به بیت مشهور او درباره امیرالمؤمنین (ع) توجه کنیم: «علی‌ای همای رحمت تو چه آیتی خدا را / که به ماسوا فکندی همه سایه هما را».

انتخاب روز درگذشت چنین شاعری به‌عنوان «روز شعر و ادب فارسی» از چند جهت حائز اهمیت است. نخست آنکه نشان می‌دهد شاعران معاصر نیز همچون گذشتگان، در زمانه خود برجسته و اثرگذار بوده‌اند. دوم آنکه شهریار نماد پیوند شعر معاصر با باورهای دینی و فرهنگی ملت ایران است. او در دوران جمهوری اسلامی می‌زیست و با اعتقادی راسخ به دیانت و ولایت، شعر را در خدمت ارزش‌های انسانی و اخلاقی قرار داد.

شهریار علاوه بر جایگاه ملی، شهرتی جهانی دارد. شاهکار او «حیدربابایه سلام» در دانشگاه میشیگان تدریس می‌شود و آثارش به بیش از صد زبان زنده دنیا ترجمه شده است؛ افتخاری که حتی شاعران بزرگی چون رودکی یا سعدی هم در این سطح جهانی تجربه نکرده‌اند. این استقبال نشان می‌دهد که شهریار نه‌تنها نماینده فرهنگ ایرانی، بلکه پلی میان ایران و جهان در عرصه ادبیات بوده است.

از زاویه‌ای دیگر، این نام‌گذاری پیامی مهم برای نسل‌های امروز و فردا دارد: شعر و ادب فارسی صرفاً میراثی متعلق به گذشته نیست، بلکه سرمایه‌ای زنده و پویا است که در زمان معاصر نیز می‌تواند الهام‌بخش و هویت‌ساز باشد.

گرامی‌داشت شهریار به‌واقع گرامی‌داشت همه شاعران فارسی‌زبان است؛ شاعرانی که در لابه‌لای ابیات خود اخلاق، دین، ملیت و فرهنگ ایرانی را به نمایش گذاشتند و به جهانیان معرفی کردند.

در پایان باید تأکید کرد که روز شعر و ادب فارسی فرصتی است برای بازاندیشی در شیوه بهره‌برداری از ثروت‌های ملی و معنوی. همان‌طور که از منابع طبیعی پاسداری می‌کنیم، باید از سرمایه‌های فرهنگی نیز صیانت کنیم.

شهریار نه‌تنها یک شاعر، که نمادی از پیوند سنت و معاصرت، ملیت و دیانت، زبان و اندیشه است. بی‌تردید، گرامیداشت او یعنی پاسداشت روح مشترکی که قرن‌هاست ایرانیان را به هم پیوند داده است.

یادداشت: علی سهرابی دانشجوی دکترای زبان و ادبیات فارسی فرهنگی و مدرس دانشگاه