چرا «امضای کری» در برجام تضمین است؟

اما اصل قضیه چیست؟ روزنامه «شرق» در آن شماره به بررسی تأثیر «قانون لغو روادید» در اجرای برجام پرداخته است. در این یادداشت، اشاره شده: «عباس عراقچی، رئیس ستاد پیگیری برجام، با توجه به نامه وزیر خارجه آمریکا خطاب به ظریف معتقد است، این اطمینان برای ما به وجود آمده که اجرای قانون لغو روادید، تأثیری بر اجرای برجام نمی‌گذارد؛ اگر تأثیر بگذارد، مکانیسم‌هایی در این زمینه پیش‌بینی شده است». همچنین در ادامه تأکید شده است: «این نامه به امضای وزیر خارجه آمریکا رسیده که همچون نامه‌های با امضای رئیس هر دولت، دارای تعهد حقوقی و سیاسی برای آن کشور است. این یک نامه معمولی نیست. در روابط بین‌الملل، نامه دو نفر، تعهدآور است که یکی نامه رئیس دولت است و دیگری نامه وزیر امور خارجه. این نامه، امضای وزیر خارجه آمریکا را دارد و اجرای موفق برجام را تضمین کرده است».

همان‌طور که مشخص شد، تیتر «شرق»، تنها مربوط به امضای کری درخصوص کلیت برجام نبوده و بیشتر، تأثیر منفی «قانون لغو روادید» بر اجرای برجام را مدنظر داشته است، اما ما قصد داریم نشان دهیم چرا «امضای کری» برای آمریکا الزام‌آور و تعهدآور است. برجام، به‌عنوان یک «معاهده بین‌المللی» تحت شمول «کنوانسیون وین ۱۹۶۹ درخصوص حقوق معاهدات» قرار می‌گیرد. بر اساس این کنوانسیون، کشورهای عضو یا امضا‌کنندگان آن، متعهد به اجرای مسئولیت‌ها و تعهدات ذکرشده در کنوانسیون هستند و «سازمان ملل متحد» ضامن اجرای این تعهدات است. ایران عضو و ایالات متحده امضا‌کننده این کنوانسیون هستند.

بر اساس توضیح وزارت خارجه آمریکا در وب‌سایت رسمی این وزارتخانه، «ایالات متحده، بسیاری از مقررات «کنوانسیون وین در مورد حقوق معاهدات» را به‌عنوان یک قانون بین‌المللی عرفی در قانون معاهدات در نظر می‌گیرد». بر اساس بند ٢ ماده ٧ این کنوانسیون، «رؤسای کشورها، رؤسای دولت‌ها و وزرای امور خارجه، به منظور انجام تمام اعمال مربوط به انعقاد یک معاهده به‌عنوان نماینده «تام‌الاختیار» آن کشور شناخته می‌شوند». در بندهای بعدی این کنوانسیون (بند ٨ تا ١٨) که روش‌های اجرائی‌شدن توافقات و تضمین اجرا را شرح می‌دهد، «امضای نماینده تام‌الاختیار» را به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین روش‌های اجرائی‌شدن تعهدات، ذکر می‌کند.

علاوه‌برآن در تعریف «اختیار تام»، نماینده هر کشور وظیفه «قبول، تأیید و اعلام رضایت یک دولت در التزام به اجرای معاهده» را دارد، اما از آنجا که ایالات متحده، این کنوانسیون را با «حق تحفظ» امضا کرده، لازم است بندهای حق تحفظ ثبت‌شده ایالات متحده آمریکا در این کنوانسیون بررسی شود. بر اساس آنچه در لیست حق تحفظ ایالات متحده آمریکا در درگاه سازمان ملل متحد ذکر شده، این کشور فقط در مورد بندهای ٥٣، ٦٢ و ٦٤ حق تحفظ دارد که تأثیری در «امضای نماینده تام‌الاختیار» ندارد. بنابراین بر اساس حقوق بین‌الملل باید گفت امضای وزیر خارجه آمریکا پای برجام و نیز ارسال نامه جداگانه تأیید و تضمین اجرای برجام کاملا منطبق بر قوانین بین‌المللی بوده و به‌عنوان سند الزام‌آور حقوقی قابل استناد است. اینکه این نامه‌ها و «امضای کری» به‌عنوان اعتماد و خوش‌بینی به آمریکا تعبیر شود، نه‌تنها غلط و مورد اشکال نیست، بلکه جز این روشی برای تضمین اجرای تعهدات وجود ندارد، اما اینکه دولت جدید ایالات متحده آمریکا چقدر بر اساس قوانین و مقررات بین‌المللی و حتی داخلی آن کشور عمل خواهد کرد، مسئله جداگانه‌ای است.

روند مذاکره، تصویب و اجرای برجام، روندی پیچیده و محصول عوامل متعدد حقوقی و فنی است که اظهارنظر در مورد آن نیاز به اطلاعات کافی دارد. تیم فنی و دیپلماتیک وزارت خارجه یکی از بهترین روش‌های حصول توافق را اجرا کرده، به‌نحوی‌که تضامین اجرای برجام یکی از بهترین تضامین قابل اخذ بوده و هست. مهم‌ترین تضمین اجرای تعهدات طرفین، قطع‌نامه ٢٢٣١ شورای امنیت سازمان ملل و نامه تعهدآور ایالات متحده آمریکا با امضای جان کری است، چنان‌که تاکنون تیم جدید دولت ایالات متحده آمریکا به هر نحو ممکن تلاش کرده تا با تمسک به مفاد این توافق، آن را نقض کند، ولی موفق نبوده است.