احیای «آغوزکا» در رستمکلا با جشنواره «گِروشا»

به گزارش بهشهربیدار، شهرداری و شورای شهر رستمکلا از توابع شهرستان بهشهر با همراهی کانون حفظ آثار و فرهنگ بومی این شهر از مدت‌ها پیش برای برگزاری جشنواره‌ای با محوریت گردو برنامه‌ریزی کرده‌اند تا به بهانه فصل برداشت گردو، بخشی از فرهنگ و سنت پیشینیان خود را معرفی و احیا کنند و ساعات خوشی را برای شهروندان این شهر و مناطق اطراف بسازند.

«گِروشا» نام نخستین جشنواره بازی‌های بومی و محلی رستمکلا است که از ۲۹ شهریور در میدان شهرداری رستمکلا آغاز شده و تا امشب ادامه دارد. جشنواره‌ای با برپایی غرفه‌های صنایع دستی و سوغات، عرضه فرآورده‌های گردویی و اجرای برنامه‌های متنوع فرهنگی و هنری و البته یک برنامه ویژه با محوریت گردو یا همان «آغوزِ» مازندرانی‌ها که در قالب مسابقات «آغوزکا» برگزار می‌شود و عصر امروز نیز قرار است با برپایی مسابقه فینال، برگزیدگان این مسابقه بومی و محلی معرفی شوند. «آغوز» در زبان مازندرانی به معنای «گردو» و «کا» نیز به معنی «بازی» است.

دلیل طراحی و برگزاری این جشنواره گردویی در پایان تابستان توسط رستمکلایی‌ها، وجود پرتعداد درختان گردو در این شهر و مناطق اطراف، نقش گردو در فرهنگ غذایی مردم منطقه، معرفی بازی بومی و محلی «آغوزکا» که به نام رستمکلایی‌ها در فهرست میراث ناملموس کشور ثبت شده و عرضه و معرفی بخشی از محصولات این منطقه به مناسبت فرا رسیدن فصل برداشت گردو است.

شهرستان بهشهر که رستمکلا یکی از توابع آن به شمار می‌آید بیش از یک‌هزار و ۱۴۰ هکتار باغ گردو دارد. بخش قابل توجهی از محصول گردوی این شهرستان هم در رستمکلا و مناطق اطراف آن تولید می‌شود
مازندرانی‌ها با توجه به باردهی درخت گردو در مناطق مختلف این استان، وجوه اشتراک متعددی در مصرف این ماده غذایی مقوی دارند. یک وجه اشتراک پررنگ دیگر نیز درباره گردو برای مازندرانی‌ها وجود دارد که آن هم «آغوزکا» -گردوبازی- به ویژه در فصل برداشت محصول است. بازی سرگرم‌کننده و جذابی که تا ۲ دهه پیش در روستاهای این استان و استان‌های همسایه طرفداران زیادی داشت و از محبوبیت زیادی برخوردار بود.

حالا همین بازی جذاب و کم‌هزینه چند سالی هست که در برخی جشنواره‌های بومی و محلی استان مورد توجه قرار می‌گیرد. آخرین نمونه آن هم مسابقات «آغوزکا» در جشنواره «گِروشا» است که رستمکلایی‌ها برگزار کرده‌اند و امشب با برگزاری مسابقات فینال به پایان می‌رسد.

احیای آغوزکا در رستمکلا

رئیس شورای اسلامی شهر رستمکلا درباره دلیل برگزاری این جشنواره و مسابقات «آغوزکا» گفت: با بزرگ شدن هم‌نسلان ما به دلیل پیشرفت تکنولوژی و خلق بازی‌های رایانه‌ای، نسل جدید از بازی‌های بومی و محلی دور شد و به مرور این بازی‌ها فراموش شدند که یکی از این بازی‌های بومی «آغوزکا» بود. اما هیچ‌کدام از این بازی‌ها نتوانستند جایگزین بازی‌های سنتی و قدیمی و آداب و سنت ما شوند.

عادل عوازیان افزود: گروهی از دغدغه‌مندان فرهنگ بومی در قالب کانون حفظ آثار و فرهنگ بومی رستمکلا با حمایت کمیسیون فرهنگی شورای این شهر از سال گذشته پیگیر این موضوع شدند و بازی خاطره‌انگیز نسل‌های گذشته را در فهرست میراث ناملموس کشور به ثبت رساندند.

وی اظهار کرد: پس از ثبت ملی این بازی بومی مازندرانی‌ها، تصمیم گرفته شد که «آغوزکا» در قالب یک جشنواره و برگزاری مسابقات این بازی به نسل جدید معرفی شود و قدیمی‌ترها نیز با برگزاری این رویداد تجدید خاطره کنند
رئیس شورای شهر رستمکلا خاطرنشان کرد: مقرر شد که جشنواره‌ای با محوریت گردو و عرضه و معرفی فرآورده‌های گردویی و غذاهای مرتبط با این محصول برگزار شود که هم به معرفی و برندسازی فرآورده‌های گردو در رستمکلا کمک کند، هم لحظاتی خوش برای مردم بسازد و هم مسابقات «آغوزکا» در قالب آن برگزار شود.

عوازیان افزود: در این نمایشگاه که از ۲۹ شهریور در میدان شهرداری رستمکلا برپا شده، ۴۰ غرفه شامل ۲۰ غرفه مواد غذایی و ۲۰ غرفه صنایع دستی برای حمایت از مشاغل خانگی برپا شده است. یعنی در کنار بازی سعی کردیم سنت و فرهنگ را هم معرفی و احیا کنیم.

وی درباره مسابقات «آغوزکا» نیز گفت: مسابقات به صورت ۲ روزه و با برگزاری رقابت‌های مقدماتی و فینال طراحی شده است. مسابقات مقدماتی دیروز برگزار شد و مسابقات فینال نیز امروز عصر برگزار می‌شود و برگزیدگان در مراسم اختتامیه که امشب برگزار خواهد شد تجلیل می‌شوند. همه این‌ برنامه‌ها بهانه‌ای برای شاد بودن و معرفی و احیای بازی‌های قدیمی در رستمکلا است که درختان گردو در آن زیاد وجود دارد.

شیوه بازی

«آغوزکا» تقریبا شبیه به تیله‌بازی است که بین بچه‌های دهه ۶۰ و ۷۰ رواج داشت. با این تفاوت که امکان چیدن تیله‌ها روی یکدیگر وجود نداشت، اما در «آغوزکا» بازیکنان برای جذاب‌تر شدن مسابقه، گردوها را مهارت و تمرکز روی هم قرار می‌دادند.

اگر هم قرار باشد کمی بین‌المللی‌تر به «آغوزکا» نگاه کنیم به بولینگ بی‌شباهت نیست

هر بازیکن برای شرکت در مسابقه باید تعدادی گردو با خود داشته باشد. بازیکنان گردوها را در یک مسیر کنار هم قرار می‌دهند. معمولا به قرار دادن یک گردو هم بسنده نمی‌شود و هر بازیکن ۲ گردو را روی هم قرار می‌دهد. ستون گردوها در یک ردیف کنار هم قرار می‌گیرند و بازیکنان در فاصله‌ای تعیین شده و توافقی می‌ایستند تا توپ مخصوص که به آن «شَقِله» می‌گفتند را به سمت گردوهای چیده شده پرتاب کنند. هر تعداد گردو که با برخورد «شقله» به زمین می‌افتاد متعلق به پرتاب‌کننده می‌شد.

«شقله» گاهی گردوی بزرگ و گرد و با وزن مناسب بود و در برخی موارد نیز توپ‌هایی بود که افراد به اندازه گردو با مواد مختلف می‌ساختند تا هم گردتر باشد و هم وزن مناسب‌تری داشته باشد. برخی افراد هم گردوهای مناسب را با کمی چسب نواری خوش‌فرم‌تر و گردتر و سنگین‌تر می‌کردند تا «شقله» بهتری داشته باشند.

برای این‌که چه کسی اولین پرتاب را داشته باشد هم به شیوه‌های مختلف ترتیب افراد تعیین می‌شد. گاهی شیر یا خط، گاهی پرتاب شقله‌ها و ثبت بیشترین مسافت طی شده و گاهی هم روش‌های توافقی دیگر.

بازیکنان این روند بازی را آن‌قدر ادامه می‌دادند تا بالاخره یکی از آن‌ها برنده همه گردوهای موجود در زمین بازی شود. یعنی ابزار بازی جایزه مسابقه هم بود که بعد از مسابقه خورده می‌شد یا در مسابقه‌ای دیگر مورد استفاده قرار می‌گرفت.

این بازی و بسیاری از بازی‌های بومی دیگر در مازندران که زمانی بخش مهمی از سرگرمی‌های مردم این استان را تشکیل می‌دادند هنوز هم ظرفیت سرگرم کردن نسل جدید و ایجاد ساعاتی پرهیجان و جذاب را دارند. مشروط بر آن‌که با ساز و کار و ساختاری مناسب به نسل جدید و جامعه امروز ارائه شوند. مانند گامی که رستمکلایی‌ها با محوریت گردو و برپایی مسابقات «آغوزکا» برداشته‌اند.